In Memoriam Günter Litfin
Sinds een paar jaar leg ik op de sterfdag van Günter Litfin wat bloemen neer bij zijn gedenksteen aan de oever van de Humboldthafen hier in Berlijn. Op 24 augustus 1961, vandaag precies 64 jaar geleden, werd hij als eerste persoon doodgeschoten toen hij over de Berlijnse Muur (die op dat moment nog geen twee weken stond) naar West-Berlijn wilde vluchten. Günter Liftin was daarmee het eerste dodelijke slachtoffer van het Schießbefehl dat de DDR-grenssoldaten hadden in het geval van een Republikflucht.
Tot 13 augustus 1961 is het voor iedereen nog mogelijk om binnen Berlijn de sectorgrens over te steken naar een ander deel van de stad. Zo kon het zijn dat mensen in Oost-Berlijn (wat onder de Sovjetsector viel) woonden en in West-Berlijn (wat onder de Amerikaanse, Britse en Franse sectoren viel) werkten of in beide delen van de verdeelde stad familie of vrienden bezochten. Dit geldt ook voor Günter Litfin die in het stadsdeel Weissensee (oost) woont en in Charlottenburg (west) zijn kleermakerswinkel heeft. Ook zijn broer Jürgen, die in West-Berlijn woont, bezoekt hij vaak. Vanaf het moment dat de Oost-Duitse autoriteiten de grens rond West-Berlijn volledig sluit, is het voor hem (en velen anderen) definitief niet meer mogelijk om de sectorgrens te passeren.
Günter, die al van jongs af aan zeer politiek geëngageerd is, kan zich niet neerleggen bij het feit dat hij vanaf 13 augustus 1961 gevangen zit in een stad en land met een politiek systeem waar hij fel tegen gekeerd is. Hij moet en zal weg uit Oost-Berlijn en de DDR. Omdat de Muur niet in een paar dagen gebouwd is, ziet hij op 24 augustus nog kans het op een rennen te zetten en via het terrein van het Charité-ziekenhuis het water van de Humboldthafen (waar aan de andere oever de grens loopt) in te springen. Vanaf de Sandkrugbrücke worden er eerst enkele waarschuwingsschoten afgevuurd. Als Günter deze negeert en driftig doorzwemt, schieten grenssoldaten gericht op hem. Litfin wordt in zijn rug geraakt en hij verdwijnt onder water. Drie uur later wordt zijn levenloze lichaam aan Oost-Duitse kant uit het water gevist. Günter Litfin is pas 24 jaar oud.
Het is vanaf dat moment voor de hele wereld duidelijk dat het de DDR ernst is: er wordt gericht op Republikfluchtlinge geschoten en DDR-burgers moeten hun vlucht naar de vrijheid met de dood bekopen. Jürgen Litfin vecht na de dood van zijn broer jarenlang voor rehabilitatie van zijn broer en tegen het onrecht en de terreur die de Oost-Duitse autoriteiten hun eigen burgers aandoet. Na de val van de Berlijnse Muur doet Jürgen er dan ook alles aan om de wachttoren bij het Kieler Eck te behouden zodat hij het als gedenkplek voor zijn broer kan inrichten. Dat lukt. De Gedenkstätte Günter Litfin is sindsdien een monument en een klein museum dat het bezoeken ervan meer dan waard is.
Tijdens mijn fietstours langs de Berlijnse Muur rij ik altijd langs de gedenksteen nabij de plek waar Günter Litfin het water insprong en werd doodgeschoten alsook de voormalige wachttoren iets verderop die sinds de Wende zijn naam draagt. Ik sta dan altijd even stil bij het leven en de tragische dood van deze jonge kleermaker die op weg naar de vrijheid zo noodlottig aan zijn einde kwam.
I.M. Günter Litfin
(19 januari 1937 - 24 augustus 1961)
